1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс тарихының кейбір мәселелері (Семей облысы материалдары бойынша)

 

DOI: 10.31551/2410-2725-2019-5-1-100-107

 

Ермуканов Еркин Нуратдинович

тарих ғылымдарының кандидаты, доцент, Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық универитеті. Әлем тарихы кафедрасы, Алматы, Қазақстан. E-mail: ermukan_erkin mail.ru.

 

Аңдатпа. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыстың тарихы алғаш рет ресей мұрағаттарында табылған Семей облысы бойынша материалдарды талдау негізінде қарастырылады. Қазақтардың (Қытайға бас сауғалаған) жан сақтауының стратегиясы, олардың елге қайтарылуы сараланады. Сондай-ақ ауа көшкендердің тағдыры Ресей империясы мен Қытай арасындағы келіссөздерде қалай шешілгені туралы мәселе де қарастырылады. Сонымен қатар, Қазақстанға күштеп қайтарылған репатрианттардың жағдайы да ашып көрсетіледі. 1916 жылы орын алған оқиғалардан кейін Семей облысынан тыл жұмысына алынғандардың майданға уақтылы жөнелтілмей барактарда жатып қалған қиын жағдайы да қозғалады.

Түйін сөздер: көтеріліс; губернатор; болыс; казак отряды; тыл жұмысы; шекара; Қытай; Моңғолия; мемлекет; консул; бодан; отарлық езгі.

 

Some questions of history of a national liberation revolt of 1916 (on materials of  Semipalatinskoy’s area)

 

Yermukanov Yerkin Nuretdinovich

Candidate of Historical Sciences, Association Professor, Kazakh national pedagogic university. World History Department, Almaty, Kazakhstan. E-mail: arstan_g @mail.ru.

 

Abstract. In article an attempt of the analysis of the reasons, the beginning and the course of a revolt of 1916 on materials of the Semipalatinsk region is made at first time. The strategy of survival of Kazakhs (escape to China), process of their repatriation was analyzed. In article the author answers a question how decided the fate of refugees during negotiations of China and Imperial Russia. At last the author tries to show a fate of the repatriates who were violently returned to Kazakhstan. Features, position of the Kazakhs of the Semipalatinsk region mobilized for rear works, owing to the taken place events of 1916, appeared in the barracks of the mobilization points and which were not sent for rear works are shown.

Keywords: revolt; governor; volost; Cossack group; rear work; border; China; Mongolia; state; consul; citizenship; colonial oppression.

 

Некоторые вопросы истории национально-освободительного восстания 1916 г. (на материалах Семипалатинской области)

 

Ермуканов Еркин Нуратдинович

кандидат исторических наук, доцент, Казахский национальный педагогический университет имени Абая. Кафедра Всемирной истории, г. Алматы, Республика Казахстан. E-mail: arstan_g @mail.ru

 

Аннотация. Впервые история национально-освободительного движения 1916 года рассматривается на анализе материалов по Семипалатинской области, найденных в российских архивах. Автор проанализировал последствия восстания для казахов Семипалатинского региона в фокусе стратегии выживания, как например откочевка в Китай как спасение от карательных сил царского правительства, последующее их возвращение. Содержание статьи раскрывает вопросы репатриации и судьбы беженцев в призме российско-китайских переговоров. История национально-освободительного восстания тесно переплетена с событиями Первой мировой войны, автором затронуты положение мобилизованных казахов с Семипалатинской области.

Ключевые слова: восстание; губернатор; волость; казачий отряд; тыловая работа; граница; Китай; Монголия; государство; консул; подданство; колониальное угнетение.