Umitqaliev | altaijournal

Image of an animal in outlook of nomads: results of the expedition in the territory of Abay Region of East Kazakhstan oblast

Umitkaliyev Ulan Umitkaliuly

Candidate of History, Associate professor, Head of the Department of Archeology and Ethnology of Euroasian National University.

Abstract. The results of the research of the Department of Archeology and Ethnology of L.N. Gumilev Euroasian National University which is carried out on the basis of the archaeological research executed in a complex monument "Kyryk ungir" in the settlement of Toktamys of Abay Region in East Kazakhstan oblast are shown in this article. The main objective of an expedition consisted in conducting archaeological investigation of the east part of the lowland of Sary-arka and also in the analysis of the results of archeological excavations on monuments of Bronze and the early Iron Age, the description of the objects, mapping, studying of features of petroglyphs in the region. Besides, the evidential conclusions on the historical heritage of this region, in which there are the great cultures of Mountain Altay and Sary-arka, are drawn in the article.

We will notice that the research wasn't limited by archeological excavations. Works on studying of petroglyphs in the region, to collecting fresh data on local traditions and toponymic data wereconducted in parallel. At the same time one more aspect of the research consisted in focusing on studying of fundamentals of the national economy and differentiation outlook of the population. As a result of an expedition the list of ancient monuments of the Iron Age from the early Iron Age on the region has been made. 5 objects of the early Iron Age have been investigated. The monument of the early Iron Age and also bronze mirrors, stone beads and clay vessels have been found, the comparison of finds with results of studying of adjacent regions is carried out.

Key words: Kyryk ungir; Shilikty; Taldy I; Taldy II; Karakemer; environment; rock paintings; image of cat family; hunting.

DOI:10.31551/2410-2725-2018-4-1-152-165

Көшпелілер дүниетанымындағы аң бейнесі: Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданы территориясына жасалған экспедицияның қорытындылары

Үмітқалиев Ұлан Үмітқалиұлы

тарих ғылымдарының кандидаты, доцент, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университеті археология және этнология кафедрасының меңгерушісі.

Абстракт. Аталмыш мақалада Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің археология және этнология кафедрасының ғалымдары зерттеуімен Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданындағы Тоқтамыс елді мекеніне қарасты Қырықүңгір кешенді ескерткішінде жүргі-зілген археологиялық зерттеу жұмыстарының қорытындылары негізінде ғылыми сараптамалар жасалады.

Экспедицияның негізгі мақсаты болып, қазақтың ұсақ шоқылығы болып келетін шығыс Сарыарқа өңіріне археологиялық барлау жұмыстарын жүргізу, қола және ерте темір дәуірлеріне жататын ескерткіштерге археологиялық қазба жұмыстарын жүргізу, нысандардың сипаттамасын жасау, картаға түсіру, өңірдегі петроглифтердің ерекшеліктерін зерделеу еді. Сонымен қатар ғылымда Таулы Алтайдың және кең жазиралы Сарыарқаның үлкен мәдениеттерін ұштастыратын бұл өлкедегі тарихи мұралар арқылы салмақты тұжырымдар жасау.

Зерттеу жұмыстары тек археологиялық қазба жұмыстарымен шектелмей, өңірдегі петро-глифтерді зерттеумен, жергілікті жердің жер-су аттары мен халықтың әдет ғұрып салт-санасына қатысты тың деректер жинау болды. Сонымен бірге зерттеудің келесі бір бағыты халықтың негізгі шараушылығына терең мән беріп соған қатысты дүниетанымдық түсініктерді саралау болды.

Экспедицияның нәтижесінде үш жылдың көлемінде өңірден ерте темір дәуіріне жататын 70- ке тарта ерте темір дәуірінің ескерткіштері тізімге алынып төлқұжаты жасалынды.Соның ішінде ерте темір дәуірінің 5 нысаны зерттеліп, ғылыми қорытынды жасалды. Зерттеу барысында табылған ерте темір дәуіріне жататын аң бейнесі мен бірге қола айна мен тас моншақтар және қышы ыдыстар көршілес аймақтардың табылымдарымен салыстырылып қарастырылды.

Түйін сөздер: Қырықүңгір; Шілікті; Талды І; Талды ІІ; Қаракемер,табиғи орта; жартас суреттері; мысық тұқымдастар бейнесі; аңшылық.

The study was carried out within the framework of the project «Development of research work on archeology in the East Kazakhstan region»

Зерттеу жұмысы «Шығыс Қазақстан облысында археология саласында ғылыми-зерттеу жұмыстарын дамыту» жобасының аясында орындалған

Образ зверя в мировоззрении кочевников: результаты экспедиции на территории Абайского района Восточно-Казахстанской области

Умиткалиев Улан Умиткалиулы

кандидат исторических наук, доцент, заведующий кафедрой археологии и этнологии Евра-зийского национального университета имени Л.Н. Гумилева.

Аннотация.

В этой статье показаны результаты исследования ученых кафедры археологии и этнологии Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева, осуществленного на базе археологических изысканий, выполненных в комплексном памятнике «Кырык унгир» в поселке Токтамыс Абайского района Восточно-Казахстанской области. Основная цель экспедиции состояла в проведении археологической разведки восточной части низменности Сары-арки, а также в анализе результатов археологических раскопок на памятниках бронзы и раннего железного века, описании объектов, картировании, изучении особенностей петроглифов в регионе. Кроме того, сделаны доказательные выводы по историческому наследию этого региона, в котором сочетаются великие культуры Горного Алтая и Сарыарки.

Заметим, что исследование не ограничивалось археологическими раскопками. Параллельно велись работы по изучению петроглифов в регионе, сбору свежих данных о местных традициях и топонимических данных. В то же время еще один аспект исследования состоял в том, чтобы сосредоточиться на изучении основ народного хозяйства и дифференциации миро-воззрение населения. В результате экспедиции был составлен список древних памятников железного века от раннего железного века по региону. Были исследованы 5 объектов раннего железного века. Был обнаружен памятник раннего железного века, а также бронзовые зеркала, каменные бусины и глиняные сосуды, Проведено сравнение находок с результатами изучения сопредельных регионов.

Ключевые слова:

Кырык Унгир; Шиликты; Талды I; Талды II; Каракемер; природная среда; наскальные рисунки; изображение кошачьих; охота.

Исследование выполнено в рамках проекта «Развитие научно-исследовательской работы по археологии в Восточно-Казахстанской области»

Reference

Аrtomonov 1973 – Аrtomonov, MI 1973, Sokrovishhe sakov, «Iskusstvo», Moscow. (Аrtomonov, MI 1973, Treasure of Saka, «Iskusstvo», Moscow). (in Rus).
Bejsenov 1997 – Bejsenov, АZ 1997, Pogrebal'nye pamyatniki i kul'tovo-ritual'nye sooruzheniya drevnikh nomadov TSentral'nogo Kazakhstana (7-1 vv. do n.eh.): avtoref. Dis. . kand. Ist. Nauk, Аlmaty. (Bejsenov, АZ 1997, Burial monuments and cult-ritual constructions of ancient nomads of the Central Kazakhstan (7-1 centuries BC): author. Dis. . kand. East. Sciences', Аlmaty). (in Rus).
Bejsenov, Dzhumabekova, Bazarbaeva 2015 – Bejsenov, АZ, Dzhumabekova, GS, Bazarbaeva, GА 2015, The Art of Saks Saryarka, Institut arkheologii im. А.KH. Margulana; «Begazy-Tasmola», Аlmaty, 168 p. (Bejsenov, АZ, Dzhumabekova, GS, Bazarbaeva, GА 2015, The Art of Saks Saryarka, Institut arkheologii im. А.KH. Margulana; «Begazy-Tasmola», Аlmaty, 168 p). (in Rus).
Bogdanov 1973 – Bogdanov, ES 1973, Obraz khishhnika v plasticheskom iskusstve kochevykh narodov TSentral'noj Аzii (skifo-sibirskaya khudozhestvennaya traditsiya), IАEHT SO RАN, Novosibirsk. (Bogdanov, ES 1973, Image of predator in the plastic art of the nomadic peoples of Central Asia (Scythian-Siberian artistic tradition), IАEHT SO RАN, Novosibirsk). (in Rus).
CHugunov 2015 – Chugunov, KV 2015, Iskusstvo rannesakskogo vremeni tyvy i Kazakhstana:opyt sravnitel'nogo analiza i khronologiya, Sakskaya kul'tura Saryarki v kontekste izucheniya ehtnosotsiokul'turnykh protsessov Stepnoj Evrazii, NITSIА «Begazy-Tasmola», Аlmaty, 446 s. (Chugunov, KV 2015, art of the early Saka period of Tuva and Kazakhstan:experience of comparative analysis and chronology, Saka culture of Saryarka in the context of studying ethno-social processes of Eurasian Steppe, NITSIА «Begazy-Tasmola», Аlmaty, 446 p). (in Rus).
Pedracki Michal, Аjtbaev 2016 – Pedracki Michal, Аjtbaev, АB 2016, 2015 g. Vostochno-Kazakhstanskaya oblast'. Аrkheologicheskie raskopki v mogil'nike Kyrykungir, Аltaj – tүrkі әlemіnің altyn besіgі, Oskemen, 294 b. (Pedracki Michal, Аjtbaev, АB 2016, East Kazakhstan region. Archaeological excavations in the burial ground Karakuri, Altai-the Golden cradle of the Turkic world, Oskemen, 294 p). (in Rus).
Toleubaev 2013 – Toleubaev, AT 2013, Zolotye kurgany Shilikty, Kazakstan arkheologiyasynyn kola zhane erte temіr dauіrі maselelerі, Service Press, Аlmaty, 2013, 121 b. (Toleubaev, AT 2013, Golden mounds of Shilikta, Kazakhstan archeologiacal Ola and Early Iron age, Service Press, Аlmaty, 2013, 121 p). (in Rus).
Umitkaliev 2014 – Umitkaliev, UU 2014, Аrkhitetura i semantika kurganov rannego zheleznogo veka, Metodologiya, metodika i praktika innovatsij. Integratsiya rossijskogo i zarubezhnogo opyta v ehkonomike, proektnom menedzhmente obrazovanii, yurisprudentsii, yazykoznanii, kul'turologii i dr 29-30 dekabrya 2014 goda. g. Sankt-Peterburg, Izd-vo «Kult'InformPress», Saint-Petersburg, S.135-139. (Umitkaliev, UU 2014, Architeture and semantics of the barrows of the early iron age, Methodology, methodology and practice of innovation. Integration of the Russian and foreign experience in Economics, project management, education, jurisprudence, linguistics, Culturology, etc 29-30 December 2014. Saint-Petersburg, Izd-vo «Kult'InformPress», Saint-Petersburg, P.135-139). (in Rus).