Тәуелсіз Қазақстандағы сайлау және саяси бәсекелестік

 

DOI: 10.31551/2410-2725-2019-5-1-108-115

 

Нұрымбетова Гүлшат  Рамазанқызы 

саясаттану ғылымдарының докторы, профессор, Абай атындағы ҚазҰПУ. Алматы қ., Қазақстан Республикасы. E-mail: gulshat_nurymbet@mail.ru

 

Аңдатпа. Мақалада автор бәсекелестік, саяси бәсекелестік ұғымдарын ой елегінен өткізе отырып, саяси бәсекелестіктің демократиямен тығыз байланыстылығын көрсеткен.  Саяси бәсекелестіктің бір тетігі ретінде сайлау, сайлау процедурасы, орталық және жергілікті биліктің сайланбалы органдарына азаматтардың өкілдерін еркін сайлауы екені негізделген. «Электоралдық партиялардың тиiмдi саны» мен «парламенттiк партиялардың тиiмдi саны» партияаралық бәсекелестіктің төмен екенін көрсетеді. Тәуелсіз Қазақстандағы сайлау қорытындыларын талдау демократияның дамуы үшін азаматтардың саяси қатысуы ғана емес, сондай-ақ жоғары саяси бәсекелестік қажет екенін көрсетеді. Автор Т.Ванханен формуласын пайдалана отырып, электоралдық белсенділік пен электоралдық бәсекелестіктің негізінде Қазақстандағы демократияландыру индексін анықтаған. Демократия өміршең болуы үшін азаматтардың саяси белсенділігі де, ашық саяси бәсекелестік те болуы тиіс.

Түйін сөздер: саяси қатысу; демократияландыру; электоралдық белсенділік; электоралдық бәсекелестік; демократияландыру индексі; электоралдық партиялардың тиiмдi саны;  парламенттiк партиялардың тиiмдi саны

 

Elections and political competition in independent Kazakhstan

 

Nurymbetova Gulshat Ramazanovna

doctor in political sciences, full professor, Kazakh National Pedagogical University named after Abai. Almaty, Kazakhstan. E-mail: gulshat_nurymbet@mail.ru

 

Аbstract.  This article deals with such categories of political science as "competition" and "political competition", democracy, indices of democratization, their interconnection and interdependence. Effective mechanisms of political competition are elections, electoral process, free elections of citizens' representatives to elective bodies of central and local authorities. The effective number of parliamentary parties and the effective number of electoral parties in Kazakhstan show a low level of inter-party competition. An analysis of the results of the past elections in Kazakhstan shows that for the development of democracy it is necessary not only political participation of citizens, but also high political competition. The author, using the formula of T. Vanhanen, determines the democratization index in Kazakhstan. For democracy can not exist without political activity of citizens and political competition.

Key words: Political participation; democratization; electoral activity; electoral competition; democratization index; effective number of parliamentary parties; effective number of electoral parties.

 

Выборы и политическая конкуренция в независимом Казахстане

 

Нурымбетова Гулшат Рамазановна

доктор политических наук, профессор, ҚазНПУ им.Абая, Алматы, Казахстан. E-mail: gulshat_nurymbet@mail.ru

 

Аннотация. В данной статье рассматриваются такие категории политологической науки, как «конкуренция» и «политическая конкуренция», демократия, индексы демократизации, их взаимосвязь и взаимозависимость. Действенными механизмами  политической конкуренции являются выборы, избирательный процесс, свободные выборы представителей граждан в выборные органы центральных и местных властей. Эффективное число парламентских партий и эффективное число электоральных партий в Казахстане показывает низкий уровень межпартийной конкуренции. Анализ результатов прошедших выборов в Казахстане показывает, что для развития демократии необходимо не только политическое участие граждан, но и высокая политическая конкуренция. Автор, используя формулу Т. Ванханена, определяет индекс демократизации в Казахстане. Ибо демократия без политической активности граждан и политической конкуренции существовать не может.

Ключевые слова: политическое участие; демократизация; электоральная конкуренция; электоральная активность;, индекс демократии; эффективное число парламентских партий; эффективное число электоральных партий.