
Алтайдың тау бөктеріндегі Маймин археологиялық мәдениеті (тарихнамалық шолу)
DOI: 10.31551/2410-2725-2019-5-1-67-78
Казаков Александр Альбертович
тарих ғылымдарының кандидаты, доцент, Ресейдің ІСМ Барнаул заң институтының тарих және философия кафедрасының доценті. Барнаул, Ресей. E-mail: kaa-2862@mail.ru
Аңдатпа. Мақала Алтай таулы жүйесі бөктерінде шоғырланған хунну-cяньбилік кезіндегі маймин археологиялық мәдениетінің қазіргі кездегі зерттелу тарихының жағдайына, оны зерттеудің негізгі міндеттері және жақын аралықтағы болашағына арналады. Мәдениеттің көші-қондық шығу тегіне, оның жергілікті, абориген халықпен өзара әрекетіне және оның кейінгі тағдырына авторлық көзқарас қалыптастырылған. Ғылыми жұмыстарды және қазіргі кездегі деректік базасын талдау негізінде одинцовтық және басандай археологиялық мәдениеттерінің қалыптасуындағы маймин археологиялық мәдениетінің рөлі туралы қорытындылар жасалынған, қоныстық кешендер материалдары негізінде маймин мәдениетінің отырықшы халқының және тек жерлеу- ғұрыптық кешендері материалдары арқылы берілген булан-кобылық мәдениетінің көшпелі халқының өзара әрекеттестік үрдістерін зерттеу қажеттілігі туралы мәселе қойылды. Таулы Алтайдың бірқатар қоныс кешендерін мәдени-хронологиялық түсіндіру, яғни интерпретациялау мәселесі белгіленді.
Түйін сөздер: Алтай; археологиялық мәдениет; зерттеу тарихы; қоныс; хунну-сяньбийлік уақыт .
Maiminskaya archaeological culture of Altai foothills (historiographical review)
Kazakov Aleksandr Albertovich
Candidate of Historical Sciences, Associate Professor, Associate Professor of History and Philosophy, Barnaul Law Institute of the Ministry of Internal Affairs of Russia, Barnaul, Russia. E-mail: kaa-2862@mail.ru
Abstract. The article is devoted to analysing the current state of the history of studying the Maiminskaya archaeological culture located in the foothills of the Altai Mountains in the Xiongnu period, and to formulating the main goals and immediate prospects of its studies. It presents the author's point of view on the migration origin of the culture, its interaction with the local, aboriginal population and its further development. On the basis of analysis of scientific works and modern sources, there have been made conclusions about the role of the Maiminskaya archaeological culture in the formation of the Odintsovskaya and Bulan-Kobinskaya cultures; there have been raised a question on necessity of studying the processes of interaction between the settled population of the Maiminskaya culture presented by finds from settlements, on the one hand, and nomadic population of the Bulan-Kobinskaya culture presented only by funeral-memorial sites, on the other hand. A problem of cultural and chronological interpretation of a number of settlements in the Altai Mountains has been outlined.
Key words: Altai; archaeological culture; history of exploration; settlement, Xiongnu period.
Майминская археологическая культура предгорий Алтая (историографический обзор)
Казаков Александр Альбертович
Кандидат исторических наук, доцент, доцент кафедры истории и философии Барнаульского юридического института МВД России. Барнаул, Россия. E-mail: kaa-2862@mail.ru
Аннотация. Статья посвящена анализу современного состояния истории изучения майминской археологической культуры хуннусско-сяньбийского времени, локализованной в предгорьях Алтайской горной системы, формулировке основных задач и ближайших перспектив ее исследования. Сформулирована авторская точка зрения на миграционное происхождение культуры, ее взаимодействие с местным, аборигенным населением и ее дальнейшей судьбе. На основании анализа научных работ и современной источниковой базы сделаны выводы о роли майминской археологической культуры в формировании одинцовской и басандайской археологических культур, поставлен вопрос о необходимости изучения процессов взаимодействия оседлого населения майминской культуры, представленной материалами поселенческих комплексов и кочевого населения булан-кобинской культуры, представленной материалами только погребально-поминальных комплексов. Обозначена проблема культурно-хронологической интерпретации ряда поселенческих комплексов Горного Алтая.
Ключевые слова: Алтай; археологическая культура; история изучения, поселение; хуннусско-сяньбийское время.
Для цитирования:
Казаков А.А. Майминская археологическая культура предгорий Алтая (историографический обзор)
//Мир Большого Алтая 2019. Т.5. №1. С. 67-78 https://www.journalaltai.com/5-1-2019-rus
DOI:10.31551/2410-2725-2019-5-1-67-78
References
Abdulganeev, 1992 – Abdulganeev M.T. Raskopki u Majmy i Enisejskogo//Problemy sohraneniya, ispol'zovaniya i izucheniya pamyatnikov arheologii. – Gorno-Altajsk, 1992. S. 52-53. (in Rus).
Abdulganeev, 1993 – Abdulganeev M.T. Majminskaya kul'tura (predvaritel'nye itogi i perspektivy izucheniya) // Kul'turno-geneticheskie processy v Zapadnoj Sibiri. Tez. dokl. konf. – Tomsk, 1993. S. 3-5. (in Rus).
Abdulganeev, 1995 – Abdulganeev M.T. Altaj v rannem zheleznom veke // Istoriya Altaya. Uchebnoe posobie. CHast' I. – Barnaul, 1995. S. 59-82. (in Rus).
Abdulganeev,1997 – Abdulganeev M.T. Razvedochnye raboty v predgor'yah Altaya//Sohranenie i izuchenie kul'turnogo naslediya Altajskogo kraya. – Barnaul: Izdatel'stvo Altajskogo gosudarstvennogo universiteta, 1997. 264 s. S. 73-79. (in Rus).
Abdulganeev, 1998 – Abdulganeev M.T. Poselenie Majma 1 i kul'turno-hronologicheskaya atributaciya zemledel'cheskih poselenij Gornogo Altaya // Drevnie poseleniya Altaya. – Barnaul: AGU, 1998. 239 s. S. 165 -171. (in Rus).
Abdulganeev, 2000 – Abdulganeev M.T. Arheologicheskie pamyatniki u sela Berezovka//Sohranenie i izuchenie kul'turnogo naslediya Altaya. Vyp.11 -Barnaul: Izd-vo Alt. un-ta, 2000. 328 s. S. 172-175. (in Rus).
Abdulganeev, 2001 – Abdulganeev M.T. Mogil'nik Gornyj 10 – pamyatnik drevnetyurkskoj ehpohi v severnyh predgor'yah Altaya // Prostranstvo kul'tury v arheologo-ehtnograficheskom izmerenii: (Zapadnaya Sibir' i sopredel'nye territorii). – Tomsk: Izd-vo Tom. gos. un-ta, 2001. S. 128-130. (in Rus).
Abdulganeev, 2007 – Abdulganeev M.T. Krasnogorskij rajon v drevnosti//Sohranenie i izkuchenie kul'turnogo naslediya Altaya. – Barnaul: Izd-vo Alt. Un-ta, 2007. – Vyp. 16. – 305 s. S. 237-304. (in Rus).
Abdulganeev, Kungurova, Pugachev, 1995 – Abdulganeev M.T., Kungurova N.YU., Pugachev D.A. Raskopki i razvedki v severnyh predgor'yah Altaya // Sohranenie i izuchenie kul'turnogo naslediya Altajskogo kraya. CHast' 2- Barnaul, 1995. S. 129-133. (in Rus).
Abdulganeev, Papin, Semibratov, 1998 – Abdulganeev M.T., Papin D.V., Semibratov V.P. Kartografirovanie arheologicheskih pamyatnikov Krasnogorskogo rajona//Sohraneniei izuchenie kul'turnogo naslediya Altajskogo kraya. – Barnaul: AGU, 1998. – 264 s. S. 157-162. (in Rus).
Abdulganeev, Pugachyov, Stepanova, 2005 – Abdulganeev M.T., Pugachyov D.A., Stepanova N.F. Issledovaniya poselenij ehpohi zheleza u s. Karaguzh na r. Isha (Severnyj Altaj) // Izuchenie istoriko-kul'turnogo naslediya narodov YUzhnoj Sibiri. Vypusk 2. – Gorno-Altajsk: AKIN. 2005. 152 s. S. 51-64. (in Rus).
Abdulganeev, Stepanova, 2001 – Abdulganeev M.T., Stepanova N.F. Issledovaniya na mogil'nike Gornyj 10 (Severnyj Altaj) // Problemy arheologii, ehtnografii, antropologii Sibiri i sopredel'nyh territorij: Mat-ly God. itog. ses. IAEHt SO RAN 2001 g. – Novosibirsk: Izd-vo IAEHt SO RAN, 2001. – T. VII. – S. 216-219. (in Rus).
Abdulganeev, Stepanova, Sluzhak, CHekryzhova, 2001 – Abdulganeev M.T., Stepanova N.F., Sluzhak I.V., CHekryzhova O.I. Raskopki avarijnyh pamyatnikov na r. Isha // Sohranenie i izuchenie kul'turnogo naslediya Altajskogo kraya. – Barnaul: Izd-vo «Azbuka», 2001. – 360 s. S. 93-97. (in Rus).
Bejsenov, SHul'ga, Loman, 2017 – Bejsenov A.Z., SHul'ga P.I., Loman V.G. Poseleniya sakskoj ehpohi. – Almaty: NICIA «Begazy-Tasmola», 2017. 208 s. (in Rus).
Borodovskij, Borodovskaya, 2013 – Borodovskij A.P., Borodovskaya E.L. Arheologicheskie pamyatniki gornoj doliny nizhnej Katuni v ehpohu paleometalla. – Novosibirsk: izdatel'stvo instituta arheologii i ehtnografii SO RAN. 2013. 220 s. (in Rus).
Gorbunov, Kungurov, Kungurova, SHamshin, 1997 – Gorbunov V.V., Kungurov A.L., Kungurova O.F., SHamshin A.B. Istoriya Altaya. CHast'1. Drevnij Altaj: Uchebnoe posobie dlya obshcheobrazovatel'nyh uchebnyh zavedenij (10 kl.). – Barnaul: Poziciya, 1997. 240 s. (in Rus).
Kazakov, 1995 – Kazakov A.A. Poselenie Sajlapskij Vzvoz // Problemy ohrany, izucheniya i ispol'zovaniya kul'turnogo naslediya Altaya. - Barnaul: AGU, 1995. S. 150-153. (in Rus).
Kazakov, 2014 – Kazakov A.A. Odincovskaya kul'tura Barnaul'sko-Bijskogo Priob'ya. – Barnaul: BYUI MVD Rossii, 2014. 152 s. (in Rus).
Kazakov, 2018 – Kazakov A.A. O granice civilizacionno-mental'nyh zon v ehpohu velikogo pereseleniya narodov po arheologicheskim istochnikam // Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo universiteta. Istoriya. - № 55 2018, Tomsk, izdatel'stvo TGU, S. 120-130. (in Rus).
Kazakov, 2018 – Kazakov A.A. Keramicheskij kompleks majminskoj arheologicheskoj kul'tury // Vestnik arheologii, antropologii i ehtnografii (setevoe izdanie). – Tyumen': FIC TyumNC SO RAN, 2018, № 4 (43). S. 74-83. Adres stranicy sajta: http://www.ipdn.ru
Kazakov, Demin, 1992 – Kazakov A.A., Demin M.A. Avarijnye raboty v Krasnogorskom rajone// Problemy sohranenie, ispol'zovaniya i izucheniya pamyatnikov arheologii. – Gorno-Altajsk, 1992. S. 70-71. (in Rus).
Kazakov, Kazakova, 2016 – Kazakov A.A., Kazakova O.M. O centrah kul'turogeneza na yuge Zapadnoj Sibiri v pervom tysyacheletii // Izvestiya Altajskogo Gosudarstvennogo universiteta (istoricheskie nauki i arheologiya). – Barnaul: izdatel'stvo Altajskogo gosudarstvennogo universiteta, № 4 (92), 2016. S. 238-243. (in Rus).
Kireev, 2018 – Kireev S.M. Istoriya izucheniya i kratkie itogi issledovaniya hronologii i kul'turnogo opredeleniya materialov poseleniya Majma 1 na severnom Altae // Znachenie prirodnogo i kul'turnogo naslediya v sovremennom obshchestve. Materialy Vserossijskoj nauchno-prakticheskoj konferencii s mezhdunarodnym uchastiem, posvyashchennoj 100-letiyu so dnya osnovaniya Byudzhetnogo uchrezhdeniya Respubliki Altaj «Nacional'nyj muzej Respubliki Altaj imeni A.V. Anohina» / Otv. red. R.M. Erkinova. – Gorno-Altajsk, 2018. 352 s. S. 54-64. (in Rus).
Kungurov, Gorbunov, 1993 – Kungurov A.L., Gorbunov V.V. Srednevekovoe poselenie Ushlep 5//Kul'tura drevnih narodov YUzhnoj Sibiri, – Barnaul, 1993. 108 s. S. 77-80. (in Rus).
Matrenin, Tishkin, 2007 – Matrenin S.S., Tishkin A.A. Opyt vydeleniya lokal'no-territorial'nyh grupp naseleniya Altaya hunnuskogo vremeni (po materialam pogrebal'nyh pamyatnikov)//Teoriya i praktika arheologicheskih issledovanij: sbornik nauchnyh trudov / otv. red. A.A. Tishkin. – Barnaul: Izd-vo Alt. un-ta, 2007. – Vyp. 3. 184 s. S. 102-115. (in Rus).
Savinov, Novikov, Roslyakov – Savinov D.G., Novikov A.V., Roslyakov S.G. Verhnee Priob'e na rubezhe vekov (basandajskaya kul'tura). – Novosibirsk: Izd-vo IAEHT SO RAN, 2006. 424 s. (in Rus).
Seregin, Matrenin, 2014 - Seregin N.N., Matrenin S.S. Arheologicheskie kompleksy Altaya 2 v do n.eh. - 9 v n.eh.: istoriya issledovanij i osnovnye aspekty interpretacii. - Barnaul: AZBUKA, 2014. 230 s. (in Rus).
Seregin, Matrenin, 2016 – Seregin N.N., Matrenin S.S. Pogrebal'nyj obryad kochevnikov Altaya vo 2 v don.eh. – 9 v n.eh.. – Barnaul: Izd-vo Alt. Un-ta, 2016. 272 s. (in Rus).
Skopinceva, 1993 – Skopinceva G.V. Novye pamyatniki pervoj poloviny 1 tys. n.eh. v predgor'yah Altaya // Kul'tura drevnih narodov YUzhnoj Sibiri. – Barnaul, 1993. – 108 s. S. 62-71. (in Rus).
Soenov, Konstantinova, 2015 – Soenov V.I., Konstantinova E.A. Remeslennye proizvodstva na Altae. – Gorno-Altajsk: GAGU, 2015. – 248 s. (in Rus).
Soenov, Soenov, Konstantinov, 2016 – Soenov V.I., Soenov D.V., Konstantinov N.A. Drevnie gorodishcha Altaya. Gorno-Altajsk: GAGU, 2016. 244 s. (in Rus).
Soyonov, Trifanova, Konstantinov, SHtanakova, Soyonov, 2011 – Soyonov V.I., Trifanova S.V., Konstantinov N.A., SHtanakova E.A., Soyonov D.V. CHeposhskie gorodishcha. – Gorno-Altajsk: GAGU, 2011. 228 s. (in Rus).
Stepanova, Kazakov, 2018 – Stepanova N.F., Kazakov A.A. Keramika s poseleniya Novozykovo-3 iz predgornogo Altaya // Sovremennye resheniya aktual'nyh problem evrazijskoj arheologii: sb. nauch. st. / otv. red. A.A. Tishkin. – Barnaul: Izd-vo Alt. un-ta, 2018. – Vyp. 2. 320 s. S. 36-42. (in Rus).
Tishkin, Matrenin, SHmidt, 2018 – Tishkin A.A., Matrenin S.S., SHmidt A.V. Altaj v syan'bijsko-zhuzhanskoe vremya (po materialam pamyatnika Stepushka). – Barnaul: Izd-vo Alt. un-ta, 2018. 368 s. (in Rus).
Troickaya, 1979 – Troickaya T.N. Kulajskaya kul'tura v Novosibirskom Priob'e. – Novosibirsk: Nauka SA RANYU 1979. 128 s. (in Rus).
Fribus, Grushin, Sajbert, Trusova, 2018 – Fribus A.V., Grushin S.P., Sajbert V.O., Trusova E.V. Problemy hronologii drevnih i srednevekovyh kompleksov mogil'nik CHumysh-Perekat v zapadnom Prisalair'e // Sovremennye resheniya aktual'nyh problem evrazijskoj arheologii. – Barnaul: Izd-vo Alt. un-ta, 2018. – Vyp. 2. 320 s. S. 42-47. (in Rus).
CHindina, 1984 – Chindina L.A. Drevnyaya istoriya Srednego Priob'ya v ehpohu zheleza. – Tomsk: Izd-vo Tomsk, un-ta. 1984. 256 s. (in Rus).
CHindina, 1991 – Chindina L.A. Istoriya Srednego Priob'ya v ehpohu rannego srednevekov'ya (ryolkinskaya kul'tura). – Tomsk: Izd-vo Tom. un-ta, 1991. 184 s. (in Rus).
SHul'ga, 2015 – SHul'ga P.I. Skotovody Gornogo Altaya v skifskoe vremya (po materialam poselenij). – Novosibirsk: RIC NGU, 2015. 336 s. (in Rus).
ISSN 2410-2725
OF THE GREAT ALTAI
-халықаралық ғылыми журналы-