Belekova | altaijournal

«Ukok princess» in Anokhin National museum of the Altai Republic:

returning, exhibiting

DOI: 10.31551/2410-2725-2018-4-3-378-386

Belekova Emiliya Alexeevna

Deputy director for scientific work of Budgetary institution of Altai Republic «National museum of Altay Republic of A.V. Anokhin». 649006 Altay Republic Gorno-Altaysk, Choros-Gurkin St., 46. E-mail: musey_anohin@mail.ru

Abstract. In 1993 in Ukok Plateau of the Kosh-Agachsky district of Altay Republic, in burial of the 5-3rd centuries B.C. Novosibirsk archeologists found a mummy of the young woman of pazyryksky culture of the Scythian period which journalists christened "the Ukoksky princess". The woman lay on a felt laying with a pillow under the head, on the right side in the pose sleeping with the legs and hands crossed on a stomach which are slightly bent in knees, and was covered by a fur cover with appliques from a gold foil in the form of a vegetable ornament. In ears "the Ukoksky princess" had gold earrings, all brush died was covered with pearls. Distinctive feature of a mummy is the rich tattoo on a body.

It is hardly then the Novosibirsk scientists could assume that the discovery made by them will get a response not only from experts, but also will touch national issues among indigenous people of Mountain Altay – Altaians. Archaeological works became a basis of the broad social conflict.

In the article history of return of a mummy of the young woman of the pazyryksky culture of the Scythian period to Altay Republic which is dug out in 1993 on mountain Ukok Plateau is considered. The author tells about the social resonance caused by exhibiting of a mummy.

Keywords: excavation; the mummified woman's body; «Ukok princess»; exhibiting.

А.В. Анохин атындағы Алтай Республикалық ұлттық мұражайына

«Укок ханшайымының»: оралуы, экспонирование

Белекова Эмилия Алексеевна

Алтай Республикасының "А.В. Анохин атындағы Алтай Республикалық ұлттық мұражайы" бюджеттік мекемесінің ғылыми жұмыс жөніндегі директордың орынбасары 649006 Алтай Республикасы, Горно-Алтайск қ, Чорос-Гуркина қ, 46. E-mail: musey_anohin@mail.ru

Аңдатпа. 1993 жылы Алтай Республикасының Кош-Агач ауданындағы Укок қыратында Новосибирск археологтары б.з.д. 5-ші ғасырларда жерленген, Скиф кезеңіндегі пазырық мәдениеті дәуірінде өмір сүрген жас әйелдің мумиясын тапты, оны журналистер «Укок ханшайымы» деп атады. Әйел адам киіз төсеніште басына жастық қойылып, оң жағына қисайып ұйықтаған тәрізді аяқтары аздап бүгіліп, қолдары ішіне қарай айқастырылып, үстіне гүлді өрнек түріндегі алтын құрастырмамен қапталған жүн төсенішімен жабылған болатын. «Укок ханшайымының» құлақтарында алтын дөңгелек сырғалар болды, оның бар білегі меруертпен әшекейленген. Мумияның айрықша ерекшелігі - денесінде бай тату өрнектер бар.

Новосибирск ғалымдары олардың ашқан жаңалығы тек қана мамандарға ғана емес, сонымен қатар түбегейлі Алтайдың байырғы тұрғындары – алтайлықтардың ұлттық мәселе-леріне де әсерін тигізетінін болжай алмады. Археологиялық жұмыс кең ауқымды әлеуметтік жанжалдың негізі болды.

Бұл мақалада Скиф кезеңіндегі мәдениетінің 1993 жылы жоғары Укок шыңында табылған жас әйелдің мумиясының Алтай Республикасына оралуы туралы баяндалады. Автор мумияның әсерінен туындаған әлеуметтік резонанс туралы әңгімелейді.

Түйін сөздер: қазба жұмыстары; мумификацияланған әйел денесі; «Укок ханшайымы»; экспонирование.

«Укокская принцесса» в Национальном музее Республики Алтай

имени А.В. Анохина: возвращение, экспонирование

Белекова Эмилия Алексеевна

заместитель директора по научной работе Бюджетного учреждения Республики Алтай «Национальный музей Республики Алтай имени А.В. Анохина». 649006 Республика Алтай г. Горно-Алтайск, ул. Чорос-Гуркина, 46. E-mail: musey_anohin@mail.ru

Абстракт. В 1993 году на плоскогорье Укок Кош-Агачского района Республики Алтай новосибирскими археологами в захоронении V–III веков до нашей эры была найдена мумия молодой женщины пазырыкской культуры скифского периода, которую журналисты окрестили «Укокской принцессой». Женщина лежала на войлочной подстилке с подушкой под головой, на правом боку в позе спящей, со слегка согнутыми в коленях ногами и скрещенными на животе руками, и была укрыта меховым покрывалом с аппликациями из золотой фольги в виде растительного орнамента. В ушах у «Укокской принцессы» были золотые серьги-кольца, вся кисть умершей была покрыта жемчугом. Отличительной особенностью мумии является богатая татуировка на теле.

Вряд ли тогда новосибирские ученые могли предположить, что сделанное ими открытие найдет отклик не только у специалистов, но и затронут национальные проблемы среди коренного населения Горного Алтая – алтайцев. Археологические работы стали основой широкого социального конфликта.

В статье рассматривается история возвращения в Республику Алтай мумии молодой женщины пазырыкской культуры скифского периода, раскопанной в 1993 году на высокогорном плато Укок. Автор рассказывает о социальном резонансе, вызванном экспонированием мумии.

Ключевые слова: раскопки; мумифицированное тело женщины; «Укокская принцесса»; экспонирование.

Для цитирования:

Белекова Э. «Укокская принцесса» в Национальном музее Республики Алтай имени А.В. Анохина: возвращение, экспонирование.//Мир Большого Алтая 2018. Т.4. №3. С. 378-386 https://www.journalaltai.com/4-3-2018 DOI:10.31551/2410-2725-2018-4-3-378-386

Reference

CHikisheva, Polos'mak, Zubova 2015 – CHikisheva, TA, Polos'mak, NV, Zubova, AV 2015, Novye dannye o pogrebal'nom komplekse kurgana 1 mogil'nika Ak-Alaha 3, Arheologiya, ehtnografiya i antropologiya Evrazii, № 1 (61), P.144-154. (CHikisheva, TA, Polos'mak, NV, Zubova, AV 2015, New data on the burial complex mound 1 burial ground AK-alakha 3, Archeology, Ethnography and anthropology of Eurasia, № 1 (61), P.144-154). (in Rus).
Erkinova 2013 – Erkinova, RM 2013, Iz istorii nacional'nogo muzeya: kak pomogla Princessa Ukoka, Anohinskie chteniya. Materialy VI–VII nauchnyh konferencij, posvyashchennyh 140-letiyu A.V. Anohina (27–30 oktyabrya 2009 g.) i 95-letiyu so dnya obrazovaniya BU RA «Nacional'nyj muzej imeni A.V. Anohina» (23–26 oktyabrya 2013 g.), Pod red. RM Erkinovoj, EhA Belekovoj, TI Poltevoj, EhA. CHulunovoj, Gorno-Altajsk, P.132-139. (Erkinova, RM 2013, Iz istorii nacional'nogo muzeya: kak pomogla Princessa Ukoka, Anohinskie chteniya. Materialy VI–VII nauchnyh konferencij, posvyashchennyh 140-letiyu A.V. Anohina (27–30 oktyabrya 2009 g.) i 95-letiyu so dnya obrazovaniya BU RA «Nacional'nyj muzej imeni A.V. Anohina» (23–26 oktyabrya 2013 g.), Pod red. RM Erkinovoj, EhA Belekovoj, TI Poltevoj, EhA. CHulunovoj, Gorno-Altajsk, P.132-139). (in Rus).
Molodin, Polos'mak, CHikisheva 2000 – Molodin, VI, Polos'mak, NV, CHikisheva, TA i dr. Fenomen altajskih mumij, Novosibirsk Izd-vo In-ta arheologii i ehtnografii SO RAN, 318 p. (Molodin, VI, Polos'mak, NV, CHikisheva, TA i dr. The phenomenon of Altai mummies, Izd-vo In-ta arheologii i ehtnografii SO RAN, Novosibirsk, 318 p). (in Rus).
Nalchazhdyan 2004 – Nalchazhdyan, AA 2004, EHtnopsihologiya, Piter, Saint-Petercburg, 381 p. (Nalchazhdyan, AA 2004, Ethnopsychology, Piter, Saint-Petercburg, 381 p). (in Rus).
Pilipenko, Trapezov, Polos'mak 2015 – Pilipenko, AS, Trapezov, RO, Polos'mak, NV 2015, Molekulyarno-geneticheskij analiz ostankov lyudej iz pogrebeniya 1 kurgana 1 mogil'nika Ak-Alaha 3, Arheologiya, ehtnografiya i an-tropologiya Evrazii, T.43, №2, P.138-145. (Pilipenko, AS, Trapezov, RO, Polos'mak, NV 2015, Molecular genetic analysis of human remains from the burial of 1 mound 1 burial of AK-alakh 3, Archeology, Ethnography and anthropology of Eurasia, T.43, №2, P.138-145). (in Rus).
Pletс, Soenov, Konstantinov 2004 – Pletc, G, Soenov, VI, Konstantinov, NA, Robinson, Eh 2004, Mezhdunarodnoe znachenie repatriacii «Ukokskoj Princessy» (gotova li rossijskaya arheologiya k dialogu s korennymi narodami?), Drevnosti Sibiri i Central'noj Azii. Sbornik nauchnyh trudov, posvyashchennyj yubileyu V.I. Soenova, Publishing house of GAGU, Gorno-Altajsk, №7(19), P.17-45). (Pletc, G, Soenov, VI, Konstantinov, NA, Robinson, Eh 2004, international importance of repatriation of the «Ukok Princess» (is Russian archaeology ready for dialogue with indigenous peoples?), Antiquities of Siberia and Central Asia. Collection of scientific works dedicated to the anniversary of V.I. Soenov, Publishing house of GAGU, Gorno-Altajsk, №7(19), P.17-45). (in Rus).
Polos'mak 2001 – Polos'mak, NV 2001, Vsadniki Ukoka, Infolio-press, Novosibirsk, 334 p. (Polos'mak, NV 2001, The Riders Of Ukok, Infolio-press, Novosibirsk, 334 p). (in Rus).
Rudenko 1953 – Rudenko, SI 1953, Kul'tura naseleniya Gornogo Altaya v skifskoe vremya, Moscow; Leningrad, 401 p. (Rudenko, SI 1953, Culture of the population of the Altai Mountains in the Scythian time, Moscow; Leningrad, 401 p). (in Rus).