Anisimova | altaijournal

Problems of legal regulation of Kazakhs migration in the Altai Mining District

in the second half of the XVIII – the middle of the XIX century:

general imperial and regional practice

DOI: 10.31551/2410-2725-2018-4-4-499-510

Anisimova Inna Vladimirovna

Candidate of History, Associate Professor of Oriental studies of the Altay State University. The Russian Federation, 656049, Barnaul city, Lenin Ave., 61. E-mail: iva0410@mail.ru

Abstract. On the basis of a wide range of sources, the article analyzes the Russian Empirepolicy in relation to the Kazakh migration movement to the Altai mountainous area in the second half of the 18th and the mid-19th century. Active migration processes in the southern Siberian region of the mid-18th century were caused by a complex of foreign-policy reasons (the aggression of the Qing Empireand the defeat of the Dzungars) and domestic political circumstances (deterioration of the social and economic situation in the Kazakh steppe, administrative reforms).The migration waveof the Kazakhs, which moved to the east, also seized the territory of the Kolyvan-Resurrection (since 1834 - Altai) mountain district. Russian political interests of influenced the formation of a special attitude to the process of regulating migration processes in the region. The central and the Siberian governments did not see any special obstacles for the resettlement of nomads to the territory of the Mountainous District on condition of a temporary stay. The liberal approach of the Russian authorities did not meet the interests of the mining department. Approaching the problem from the local positions, the board of the Mountainous District and the Cabinet negatively treated the Kazakhs' migration to the subordinate lands and demanded from the higher authorities decisive action to prevent them. In the first half of the XIX century discrepancies between the Russian central authorities and the local administration regarding the settlement of the migration movement and the registration of the status of the Kazakhs, who have migrated, have become more apparent. Administrative orders to prohibit the removal of labor were difficult to implement. Limit the migration flow was not possible. In the 1860s regional authorities recognized the impossibility of the final removal of Kazakhs from the lands of the district, which required a change in approaches to the process of regulating the migration movement of Kazakhs in the region.

Keywords: Russian Empire; Altai Mountainous District; Kazakhs; migration; state policy; regulation; legal status.

XVIII ғасырдың екінші жартысы –XIX ғасырдың ортасында Алтай таулы округына қазақтардың көші-қонын құқықтық реттеу мәселелері: жалпыимпериялық және аймақтық тәжірибе

Анисимова Инна Владимировна

тарих ғылымдарының кандидаты, Алтай мемлекеттік университетінің шығыстану кафедрасының доценті. Ресей Федерациясы, 656049, Барнаул қ. Ленин даңғылы, 61. E-mail: iva0410@mail.ru

Аңдатпа. Мақалада деректердің кең ауқымы негізінде XVIII ғасырдың екінші жартысында –XIX ғасырдың ортасында Алтай таулы округына қазақтардың көші-қон қозғалысына қатынасты Ресей империясының саясатына талдау жасалынады. XVIII ғ. ортасында Оңтүстік Сібір аймағындағы қарқынды көші-қон үрдістер сыртқы саяси сипаттағы (Цин империясының агрессиясы және Жоңғар хандығын талқандау) және ішкі саяси жағдайлармен (қазақ даласында әлеуметтік-экономикалық жағдайдың нашарлауы, әкімшілік реформалар) себептердің кешенімен туындаған. Қазақтардың шығысқа қозғалған көші-қон толқыны Колывано-Воскресенск ( 1834 ж. – Алтай) таулы округынының территориясында қамтыды. Ресейдің саяси мүдделері аймақта көші-қон үрдістерді реттеу үрдісіне ерекше қатынасты қалыптастастыруға әсер етті. Орталық үкімет және Сібір билігі Таулы округ территориясына көшпенділерді коныстандыру үшін, яғни олардың уақытша мекендеу жағдайында сондай бір кедергілерді байқамады. Ресейлік биліктердің либералды көзқарасы таулызаводтық ведомствоның мүдделеріне сай болмады. Таулы округ басшылығы және Кабинет мәселеге жергіліктілік ұстанымнан қарауы ведомстволық жерлерге қазақтардың көшіп-қоңуына жағымсыз қарап және жоғары тұрған инстанциялардан олардың алдын-алу бойынша шешуші әрекеттерді талап етті. XIX ғ. бірінші жартысында ресейлік орталық билік органдары және жергілікті әкімшілік арасында көші-қон қозғалыстарды реттеу мәселелері және көшіп келген қазақтардың статусын рәсімдеу бойынша қайшылықтар айқындала түсті. Құқықтық қорғау шараларына қарамастан, көші-қонағымды шектеу мүмкін болмады. Округтың қазақ халқының саны жыл сайын артты, ал оларды қоныс аудару жетістіктер бермеді. XIX ғ. 60-жылдары аймақтық билік округ жерлерінен қазақтарды түпкілікті ығыстыру мүмкіндігі болмайтындығын түсінді, яғни бұл аймақта ұлттық саясатты өзгертуді қажет етті.

Түйінді сөздер: Ресей империясы; Алтай таулы округы; қазақтар; фронтирлік көші-қон; мемлекеттік саясат; регламентация; құқықтық статус.

Проблемы правового регулирования миграции казахов в Алтайский горный округ во второй половине XVIII – середине XIX в.: общеимперская и региональная практика

Анисимова Инна Владимировна

кандидат исторических наук, доцент кафедры востоковедения Алтайского государственного университета. Российская Федерация, 656049, г. Барнаул, пр. Ленина, д.61. E-mail: iva0410@mail.ru

Аннотация. В статье на основе широкого круга источников проводится анализ политики Российской империи в отношении миграционного движения казахов на территорию Алтайского горного округа во второй половине XVIII – середине XIX в. Активные миграционные процессы в южносибирском регионе середины XVIII в. были вызваны комплексом причин внешнеполитического характера (агрессия Цинской империи и разгром Джунгарского ханства) и внутриполитическими обстоятельствами (ухудшение социально-экономической ситуации в казахской степи, административные реформы). Мощная миграционная волна казахов, двинувшаяся на восток, захватила также территорию Колывано-Воскресенского (с 1834 г. – Алтайского) горного округа. Политические интересы России повлияли на формирование особого отношения к процессу регламентации миграционных процессов в регионе. Центральное правительство и сибирские власти не видели особых препятствий для переселения кочевников на территорию Горного округа при условии временного пребывания. Либеральный подход российских властей не отвечал интересам горнозаводского ведомства. Правление Горного округа и Кабинет, подходя к проблеме с местнических позиций, негативно относились к перекочевкам казахов на подведомственные земли и требовали от вышестоящих инстанций решительных действий по их пресечению. В первой половине XIX в. расхождения между российскими центральными органами власти и администрацией на местах по вопросам урегулирования миграционного движения и оформления статуса прикочевавших казахов стали более очевидными. Несмотря на правовые охранительные меры ограничить миграционный поток не удавалось. Ежегодно казахское население Округа возрастало, а их выселение не имело успеха. В 60-е гг. XIX в. региональными властями была признана невозможность окончательного удаления казахов с земель округа, что требовало изменения национальной политики в регионе.

Ключевые слова: Российская империя; Алтайский горный округ; казахи; фронтирные миграции; государственная политика; регламентация; правовой статус.

Для цитирования

Анисимова И. Проблемы правового регулирования миграции казахов

в Алтайский горный округ во второй половине XVIII – середине XIX в.: общеимперская и региональная практика

.//Мир Большого Алтая 2018. Т.4. №4. С. 499-510. https://www.journalaltai.com/4-3-2018

DOI:10.31551/2410-2725-2018-4-4-499-510

References
Alekseenko 2003 – Alekseenko, NV, Vzaimosviazi kazakhskogo i russkogo naseleniia v Vostochnom Kazakhstane (XVIII – pervaia polovina XIX vv.), Ust'-Kamenogorsk, 139 p. (Alekseenko, NV 2003, Interrelations of Kazakh and Russian population in East Kazakhstan (XVIII - first half of XIX centurie), Ust'-Kamenogorsk, 139 p). (in Rus).
Alekseenko 1981 – Alekseenko, NV, Naselenie dorevoliutsionnogo Kazakhstana (chislennost', razmeshchenie, sostav, 1870-1914 gg.), Alma-Ata, 111 p. (Alekseenko, NV 1981, Population of pre-revolutionary Kazakhstan (number, location, composition, 1870-1914), Alma-Ata, 111 p). (in Rus).
Andreev 1998 – Andreev, IG, Opisanie Srednei ordy kirgiz-kaisakov, Almaty, 280 p. (Andreev, IG 1998,Description of the Middle horde of Kirghiz-Kaisaks, Almaty, 280 p). (in Rus).
Apollova 1976 – Apollova, NG, Khoziaistvennoe osvoenie Priirtysh'ia v kontse XVI – pervoi polovine XIX v., M., 372 p. (Apollova, NG 1976, Economic development of Irtysh region in the late 16th - first half of the 19th century, M., 372 p). (in Rus).
Basin 1971 – Basin, VJa, Rossiia i kazakhskie khanstva v XVI–XVIII vv, Alma-Ata, 274 p. (Basin, VJa 1971,Russia and Kazakh khanates in the 16th-18th centuries, Alma-Ata, 274 p). (in Rus).
Bekmakhanova 1980 – Bekmakhanova, NE, Formirovanie mnogonatsional'nogo naseleniia Kazakhstana i Severnoi Kirgizii. Posledniaia chetvert' XVIII – 60-e gg. XIX vv., M., 280 p. (Bekmakhanova, NE 1980,Formation of the multinational population of Kazakhstan and Northern Kyrgyzstan. The last quarter of the XVIII - 60-ies. XIX centuries, M., 280 p.). (in Rus).
Dameshek 1986 – Dameshek, LM, Vnutrenniaia politika tsarizma i narody Sibiri (XIX – nachalo XX veka), Irkutsk, 165 p. (Dameshek, LM 1986,The internal policy of tsarism and the peoples of Siberia (XIX - the beginning of the XX century)), Irkutsk, 165 p). (in Rus).
Dameshek 2018 – Dameshek, LM, Sibirskie "inorodtsy' v imperskoi strategii vlasti (XVIII – nachalo XX v.), Irkutsk, 456 p. (Dameshek, LM 2018,Siberian "aliens" in the imperial strategy of power (XVIII – early XX century), Irkutsk, 456 p. (in Rus).
Ermekbaev 1999 – Ermekbaev, ZhA, Rossiiskie kazakhi v sostave RSFSR i SSSR v 1917-1991 gg, Omsk, 184 p. (Ermekbaev, ZhA1999, Russian Kazakhs in the RSFSR and the USSR in 1917-1991, Omsk, 184 p.). (in Rus).
Karikh 2004 – Karikh, EV, Mezhetnicheskie otnosheniia v Zapadnoi Sibiri v protsesse ee khoziaistvennogo osvoeniia. XIX – nachalo XX v, Tomsk, 232 p. (Karikh, EV 2004,Interethnic relations in Western Siberia in the process of its economic development. XIX – early XX century, Tomsk, 232 p). (in Rus).
Kraft 1898 – Kraft, II, Sbornik uzakonenii o kirgizakh stepnykh oblastei, Orenburg, 884 p. (Kraft, II 1898,Collection of legalizations about the Kirghiz of the steppe regions, Orenburg, 884 p). (in Rus).
Kuznetsov 1983 – Kuznetsov, VS, Tsinskaia imperiia na rubezhakh Tsentral'noi Azii (vtoraia polovina XVIII – pervaia polovina XIX v.), Novosibirsk, 124 p. (Kuznetsov, VS 1983,The Qing Empire on the borders of Central Asia (the second half of the XVIII - the first half of the XIX century), Novosibirsk, 124 p). (in Rus).
Kukharenko 2012 – Kukharenko, AE, Dorevoliutsionnaia i sovetskaia istoriografiia zemel'no-arendnoi politiki Kabineta v Altaiskom (gornom) okruge, Izvestiia Altaiskogo gosudarstvennogo universiteta, N4-2, P.146–150. (Kukharenko, AE 2012, Pre-Revolutionary and Soviet Historiography about Cabinet’s Land-Rent Policy in the Altai (Mountain) District, Izvestiia Altaiskogo gosudarstvennogo universiteta, N4-2, P.146–150). (in Rus).
Lysenko, Anisimova 2013 – Lysenko, IuA, Anisimova, IV, Mezhetnicheskie protsessy na Altae v XVIII – nachale XX veka (na primere russkogo i kazakhskogo etnosov), Barnaul, 176 p. (Lysenko, IuA, Anisimova, IV 2013, Interethnic processes in the Altai in the XVIII - early XX century. (on the example of Russian and Kazakh ethnoses), Barnaul, 176 p). (in Rus).
Mendikulova 2002 – Mendikulova, GM, Aktual'nye problemy diasporologii v Kazakhstane,Otan tarikhi, №. 3-4, P.37–42. (Mendikulova, GM 2002, Actual problems of diasporology in Kazakhstan, Otan tarikhi, №. 3-4, P.37–42). (in Rus).
Naumova 2000 – Naumova, OB, Kazakhskaia diaspora v Rossii: etnicheskoe samosoznanie i migratsionnoe povedenie, Etnograficheskoe obozrenie, №3, P.60–73. (Naumova, OB 2000, Kazakh Diaspora in Russia: Ethnic Identity and Migration Behavior, Etnograficheskoe obozrenie, №3, P.60–73). (in Rus).
Oktiabr'skaia 1997 – Oktiabr'skaia, IV, Kazakhi Altaia. Istoriia i sovremennost', Etnograficheskoe obozrenie, № 6, P.92–102. (Oktiabr'skaia, IV 1997, Kazakhs of Altai. History and Modernity, Etnograficheskoe obozrenie, № 6, P.92–102). (in Rus).
Oktiabr'skaia et al. 2001 – Oktiabr'skaia, IV, Osipova LP, Nechiporenko OV, Turatinskie kazakhi. Sud'by natsional'nykh men'shinstv v Rossii, Etnografiia Altaia i sopredel'nykh territorii. Vyp. 4, Barnaul, P.29–34. (Oktiabr'skaia, IV, Osipova LP, Nechiporenko OV 2001, Turatin Kazakhs. Fate of national minorities in Russia, Etnografiia Altaia i sopredel'nykh territorii. Vyp. 4, Barnaul, P.29–34). (in Rus).
Sherstova 2000 – Sherstova, LI, Vliianie gosudarstvennoi politiki na etnicheskie protsessy v Iuzhnoi Sibiri v pervoi polovine XIX v., Etnograficheskoe obozrenie, №4,P.102–108. (Sherstova, LI 2000, The influence of state policy on ethnic processes in South Siberia in the first half of the 19th century, Etnograficheskoe obozrenie, №4, P.102–108). (in Rus).
Sherstova 2003 – Sherstova, LI, Etnokul'turnye kontakty russkikh i narodov Sibiri v XVII-XIX vv.: evraziiskii aspect, Stepnoi krai Evrazii: istoriko–kul'turnye vzaimodeistviia i sovremennost'. Tezisy dokladov i soobshchenii III nauchnoi konferentsii, Astana – Omsk – Tomsk, P.75–77. (Sherstova, LI 2003, Etnokul'turnye kontakty russkikh i narodov Sibiri v XVII-XIX vv.: evraziiskii aspect, Ethnocultural contacts of Russians and peoples of Siberia in the XVII-XIX centuries: the Eurasian aspect, Astana – Omsk – Tomsk, P.75–77). (in Rus).
Shmurlo 1995 – Shmurlo, E, Russkie i kirgizy v doline verkhnei Bukhtarmy, Tsarskaia kolonizatsiia v Kazakhstane. (Po materialam russkoi periodicheskoi pechati XIX veka), Almaty, P.21–79. (Shmurlo, E 1995, Russian and Kyrgyz in the valley of the upper Bukhtarma,Tsarskaia kolonizatsiia v Kazakhstane. (Po materialam russkoi periodicheskoi pechati XIX veka), Almaty, P.21–79). (in Rus).
Trubetskoi 2002 – Trubetskoi, N, Vzgliad na russkuiu Istoriiu ne s Zapada, a s Vostoka,Osnovy Evraziistva, Moscow, P. 208–265. (Trubetskoi, N 2002, A glance at Russian History not from the West, but from the East, Osnovy Evraziistva, Moscow, P.208–265). (in Rus).
Umanskii 1980 – Umanskii, AP, Teleuty i russkie v XVII–XVIII vekakh, Novosibirsk, 296 p. (Umanskii, AP 1980, Teleuts and Russians in the XVII-XVIII centuries, Novosibirsk, 296 p). (in Rus).
Valikhanov 2001 – Valikhanov, EZh, Voprosy kazakhskoi gosudarstvennosti v XIX v, Otan tarikhy, № 3, P.53–56. (Valikhanov, EZh 2001, Questions of the Kazakh statehood in the XIX century, Otan tarikhy, № 3, P.53–56). (in Rus).