Ahmetzhan | altaijournal

The horse equipment of the ancient nomads by the images on the monuments of art

Akhmetzhan Kaliolla Samatuly

Сandidate of History, senior researcher of the A. Margulan Branch Archeology Institute in Astana. Address: Astana, Ryskulbekova str.7, apt. 87. Е-mail: kaliolla.akhmetzhan@mail.ru.

Abstract. The types of the horse equipment applied by ancient nomads in the daily purposes, which differed from the harness, found in archaeological studied burials of noble soldiers and leaders are considered in the article. The matter is that the harness found in burials was used for the ceremonial and ritual purposes. It differs in existence of perfectly decorated with gold, felt covers, decorative pendants.

Source of reconstruction of daily horse equipment are its images on various artifacts found in different regions of residence of nomads. Based on the analysis of these images the author carries out reconstruction of appearance and manufacturing techniques of a daily horse harness (bridles, saddles, a saddle and accessories). In the analysis of various images made by different handicraftsmen during the different periods of time the bright similarity of a horse harness is found in nomads of East Kazakhstan, South Kazakhstan, Central Asia, Altai, North China and also it demonstrates that the general traditions and technologies of its production remained in the specified region during two-three and even more centuries. Comparison of archaeological materials demonstrates that such sets of daily horse tackles became prototypes of solemn and ritual horse equipment over time.

Keywords: images of antiques saddles; images of horse tack and equipment; antique saddle; Scythian soft saddle; household horse tack and equipment; daily horse tack and equipment; equipment for horseback; saddle accessories; saddle straps and reins; saddle pendants; horse bridles; saddle of ancient nomads; saddle manufacturing technology; reconstruction of horse tack equipment.

DOI:10.31551/2410-2725-2018-4-1-43-59

Ежелгі көшпенділердің ат әбзелдері өнер ескерткіштеріндегі бейнелер бойынша

Ахметжан Қалиолла Саматұлы

тарих ғылымдарының кандидаты, ҚР БҒМ ҒК Астана қаласындағы Ә.Х.Марғұлан атындағы археология Институты филиалының бас ғылыми қызметкері. Мекен жайы: Астана қ, Рысқұлбеков үйі 7, 87 үй. Е-mail: kaliolla.akhmetzhan@mail.ru.

Аңдатпа. Мақалада археологиялық қорымдарда жерленген жауынгерлердің және көсемдердің ежелгі көшпенді өмірде күнделікті қолданылған ат әбзелдерінің түрлері қарастырылған. Қорымнан табылған ат әбзелдері әдет-ғұрып және салттық мақсаттарда пайдаланылған. Ол тамаша алтынмен, киіз қаптамалармен, сәндік алқалардың болуымен ерекшеленеді.

Қайта жаңартылатын күнделікті ат әбзелдерінің дереккөзі көшпенділердің түрлі аймақтарында табылған тарихи жәдігерлердегі бейнелер болып табылады. Осы суреттерді талдау негізінде автор ат әбзелдерінің сыртқы түрін және жасау технологиясын реконструкциялауды жүзеге асырады (ауыздық, ер-тұрман, ер және аксессуарлар). Талдау кезінде әр түрлі уақыт кезең-дерінде әр түрлі шеберлермен дайындалған әр түрлі суреттер арқылы Шығыс Қазақстан, Оңтүстік Қазақстанның, Орта Азияның, Алтайдың, Солтүстік Қытайдың аумағын мекен-деушілердің өндіріс дәстүрлері мен технологияларының ат әбзелдерінің жарқын ұқсастықтары өз кезегінде мұндай ұқсастықтардың екі-үш, тіпті одан да көп ғасырларда сақталғандығын дәлелдейді. Археологиялық материалдарды салыстыру көрсеткендей, дәл осындай күнделікті жинақтар болашақта ат әбзел-дері құралдарының салтанатты және салт жоралар жабдықтары прототипы болды.

Кілт сөздер: ежелгі ер тоқымның суреті; ат әбзелінің суреті; ежелгі ер тоқым; скифтік жұмсақ ер-тоқым; тұрмыстық ат әбзелдері; тұрмыстық ат әбзелдері; мінетін ат әбзелдері; ершікті белбеулер; ершікті аспа; қалқан тәріздес аспа; жүген; аттың жүгені; ежелгі көшпенділердің ер-тоқымы; ер-тоқым жасау технологиясы; реконструкция.

Конское снаряжение древних кочевников по изображениям на памятниках искусства

Ахметжан Калиолла Саматулы

кандидат исторических наук, старший научный сотрудник Филиала Института археологии имения А.Х. Маргулана в г. Астане. Адрес: г. Астана, ул Рыскулбекова дом 7, кв 87. Е-mail: kaliolla.akhmetzhan@mail.ru.

Аннотация. В статье рассматриваются типы конного снаряжения, применявшегося древними кочевниками в повседневных целях, которые отличались от упряжи, обнаруженной в археоло-гически исследованных захоронениях благородных воинов и вождей. Дело в том, что упряжь, обнаруженная в захоронениях, употреблялась для обрядовых и ритуальных целей. Оно отлича-ется наличием великолепно украшенных золотом, войлочных чехлов, декоративных подвесок.

Источником реконструкции повседневного конского снаряжения являются его изображения на различных артефактах, обнаруженных в разных регионах проживания кочевников. На основе анализа этих изображений автор осуществляет реконструкцию внешнего вида и технологий изготовления повседневной конской упряжи (уздечки, седла, седла и аксессуаров). При анализе различных изображений, изготовленных разными ремесленниками в разные периоды времени, обнаруживается яркое сходство конской упряжи у кочевников Восточного Казахстана, Южного Казахстана, Средней Азии, Алтая, Северного Китая, а также это свидетельствует о том, что общие традиции и технологии его производства сохранялись в указанном регионе в течение двух-трех и даже более веков. Сопоставление археологических материалов свидетельствует о том, что такие именно такие комплекты повседневных конных снастей со временем стали прототипами торжественного и ритуального конного снаряжения.

Ключевые слова: изображение древнего седла; изображение конского снаряжения; древнее седло; скифское мягкое седло; бытовое конское снаряжение; повседневное конское снаряжение; снаряжение верхового коня; седельные принадлежности; седельные ремни; седельная подвеска; щитовидные подвески; узда; конская узда; седло древних кочевников; технология изготовления седла; реконструкция конского снаряжения.

Reference

Artamonov 1973 – Artamonov, MI 1973, Sokrovishcha sakov, Iskusstvo, Moskva, 280 s. (Artamonov, MI 1973, Treasures of the Saks, Iskusstvo, Moskow, 280 p). (in Rus).
Gryaznov 1961 – Gryaznov, MP 1961, Drevnejshie pamyatniki geroicheskogo ehposa narodov YUzhnoj Sibiri, Arheologicheskiy sbornik gosudarstvennogo Ehrmitazha. Vyp. 3. EHpoha bronzy i rannego zheleza Sibiri i Srednej Azii, Izdatel'stvo Gosudarstvennogo EHrmitazha, Leningrad, S.7-31 (Gryaznov, MP 1961, The most ancient monuments of the heroic epic of the peoples of Southern Siberia, the Archaeological collection of the State Hermitage. Issue. 3. The era of bronze and early iron in Siberia and Central Asia, the State Hermitage Publishing House, Leningrad, P.7-31). (in Rus).
Litvinskij 2001 – Litvinskij, BA 2001, Baktrijcy na ohote,Zapiski Vostochnogo otdeleniya Rossijskogo arheologicheskogo obshchestva (ZVORAO),Tom I(XXVI), «Peterburgskoe Vostokovedenie», Sankt-Peterburg, S.181-213. (Litvinskij, BA 2001, Bactrians on the hunt, Notes of the Eastern Branch of the Russian Archaeological Society (ZVORAO), Tom I(XXVI), «Peterburgskoe Vostokovedenie», Sankt-Peterburg, P.181-213). (in Rus).
Polos'mak 1994 – Polos'mak, NV 1994, «Steregushchie zoloto grify» (Ak-Alahinskie kurgany), Novosibirsk, VO «Nauka»,125 s. (Polos'mak, NV 1994, «Рrotecting gold vultures» (Ak-Alakhinsky mounds), Novosibirsk, VO «Nauka», 125 p). (in Rus).
Polos'mak 2001 – Polos'mak, NV2001, Vsadniki Ukoka, INFOLIO-press, Novosibirsk, 336 s. (Polos'mak, NV 2001, The horsemen of Ukok, INFOLIO-press, Novosibirsk, 336 p). (in Rus).
Pugachenkova 1987 – Pugachenkova, GA 1987, Iz hudozhestvennoj sokrovishchnicy Srednego Vostoka, Izd-vo lit. i iskusstva, Tashkent, 224 s. (Pugachenkova, GA 1987, From the art treasury of the Middle East, Izd-vo lit. i iskusstva, Tashkent, 224 p). (in Rus).
Rec 2004 – Rec, KI 2004, Poyasnye plastiny so scenoj ohoty na kabana iz Sibirskoj kollekcii Petra І: k voprosu o hronologicheskoj i kulturnoj atribucii, Bosporskij fenomen: problemy hronologii i datirovaniya pamyatnikov. Materialy mezhdunarodno nauchnoj konferencii, CH.2, Iz-vo Gosudarstvennogo EHrmitazha, Sankt-Peterburg, S.325-332.(Rec, KI 2004, Belt plates with a boar hunting scene from the Siberian collection of Peter I: to the question of chronological and cultural attribution, Bosporus phenomenon: problems of chronology and dating of monuments. Materials of an international scientific conference, Part 2, From the State Hermitage Museum, Saint-Petersburg, P. 325-332). (in Rus).
Rudenko 1953 – Rudenko, SI 1953, Kul'tura naseleniya Gornogo Altaya v skifskoe vremya, Izdatel'stvo Akademii nauk SSSR, Moskva, 392 s. (Rudenko, SI 1953, Culture of the Altai population in Scythian time, Publishing House of the USSR Academy of Sciences, Moscow, 392 p). (in Rus).
Rudenko1960 – Rudenko, SI 1960,Kul'tura naseleniya Central'nogo Altaya v skifskoe vremya, Nauka, Leningrad, 360 s. (Rudenko, SI 1960, Culture of the population of Central Altai in Scythian time, Nauka, Leningrad, 360 p). (in Rus).
Rudenko 1962 – Rudenko, SI 1962, Sibirskaya kollekciya Petra I. Arheologiya SSSR. SAI. Vyp. D3-9, Izd-vo Akademii nauk SSSR, Moskva-Leningrad, 52 s. (Rudenko, SI 1962, Siberian Collection of Peter I. Archeology of the USSR. AIS. Issue. D3-9, USSR Academy of Sciences, Moscow -Leningrad, 52 p.). (in Rus).
Samashev 2011 – Samashev, Z 2011, Berel, Tajmas, Almaty, 236 b. (Samashev, Z 2011, Berel, Tajmas, Almaty, 236 p). (in Kaz).
Stepanova 2003 – Stepanova, EV 2003, Skifskie myagkie syodla: voprosy terminologii,Stepi Evrazii v drevnosti i srednevekov'e. Kniga ІІ. Materialy nauchno-prakticheskoj konferencii, posvyashchyonnoj 100-letiyu so dnya rozhdeniya M.P. Gryaznova, Izdatel'stvo Gosudarstvennogo EHrmitazha, Sankt-Peterburg, S. 151-154.(Stepanova, EV 2003, Scythian soft saddles: questions of terminology, Steppes of Eurasia in antiquity and the Middle Ages. Book II. Materials of the scientific-practical conference dedicated to the 100th anniversary of the birth of M.P. Gryaznova, Publishing house of the State Hermitage Museum, Saint-Petersburg, P. 151-154). (in Rus).
Stepanova 2013 – Stepanova, EV 2013, Sedla iz Tret'ego Pazyrykskogo kurgana,Kul'tura stepnoj Evrazii i ih vzaimodejstvie s drevnimi civilizaciyami, Kn.2, «Periferiya», NIMK RAN, Sankt-Peterburg, S.446-454.(Stepanova, EV 2013, Saddles from the Third Pazyryk Barrow, Culture of the Steppe Eurasia and their interaction with ancient civilizations, Kn.2, «Periferiya», NIMK RAN, Saint-Petersburg, P.446-454). (in Rus).
Stepanova 2014 – Stepanova, EV 2014, Kitajskie sedla ІІІ v. don.eh – ІІІ v. n.eh.,Trudy ІV(HKH) Vserossijskogo arheologicheskogo s"ezda, Gosudarstvennyj EHrmitazh, Sankt-Peterburg, S.235 -240. (Stepanova, EV 2014, Chinese saddles of the 3rd c. don - e - ІІІ century. AD, Proceedings of the IV (XX) All-Russian Archaeological Site, the State Hermitage Museum, Saint-Petersburg, P.235 -240). (in Rus).
So, Bunker1995 – So, JF, Bunker, EC 1995, Traders and raiders on Chinas nordern frontier, Universiny of Washington Press, Seattle, 204 p. (So, JF, Bunker, EC 1995, Traders and raiders on Chinas nordern frontier, Universiny of Washington Press, Seattle, 204 p). (in Eng).
The First Emperors Terracotta 1988 – The First Emperors Terracotta Legion 1988,China Travel and Tourism Press, Beijing, 205 p. (The First Emperors Terracotta Legion 1988, China Travel and Tourism Press, Beijing, 205 p). (in Rus).